تاریخچه لیگ های فوتبال ایران / ورود به ۴۰ سالگی

نهمین دوره رقابتهای فوتبال لیگ برتر باشگاههای ایران در شرایطی از روز ۱۵ مرداد آغاز می شود که نگاهی به تاریخچه شکل گیری این مسابقات در فوتبال کشورمان ۴۰ سالگی لیگ را نشان می دهد.
تاریخ شروع فوتبال در ایران ، به حدود یک قرن پیش باز می گردد، زمانیکه گروهی انگلیسی برای اکتشاف نفت در جنوب ایران عازم کشورمان شد. پس از حفر اولین چاه نفت در"مسجد سلیمان" به سال ۱۹۰۸، فوتبال به شکل جدی در این شهر دنبال شد.
چندی بعد همین اتفاق در" بوشهر" افتاد. شهروندان انگلیسی در اوقات فراغت با هیجان رودروی تیم های محلی کشورمان می ایستادند و البته این رقابت‌ها بیشترحالت تفریحی داشت و این رشته مهیج به تدریج در شهرهای دیگر ایران از جمله بندرانزلی و بندرعباس توسعه پیدا کرد. گسترش منظم فوتبال درادامه ، مرزهای شهرهایی چون آبادان و مشهد را نیز در نوردید و جوانان بیشتری را به سوی این رشته ورزشی جلب کرد.
قبل از شروع جنگ جهانی اول(۱۹۱۴) فوتبال در مدرسه آلمانی‌ها بازی می شد، اما بعد از خاتمه جنگ، کالج آمریکایی‌ها در تهران پیگیر این ورزش شد. همچنین مسابقاتی بین اعضای سفارتخانه‌های اروپایی در ایران پایه ریزی و دنبال شود.
البته نخستین تیم فوتبال در پایان دوره قاجاریه(۱۹۱۹) و برای قدردانی از کوشش‌های برادران سردارخان که تحصیل کرده بلژیک بودند و در امر بسط و گسترش فوتبال نقش داشتند، تشکیل شد. بازیکنان معروف آن تیم" برادران مفتاح"،"اکبر توفان"،"پان اسدالله"، "رضا والی کلانتری"، "هراند گالوستیان" و" گالیک هاراتونیان" بودند.
همچنین "ابوالفضل صدری" رئیس سازمان وقت ورزش، تشکیل تیم های آزاد در تهران را تشویق و ترغیب کرد و حتی برای برندگان رقابت های داخلی جوایزی تعیین کرد. تیمی به نام تهران که اعضای آن از بازیکنان رشته‌های ورزشی مختلف جمع آوری شده بودند، موفق به فتح نخستین دوره رقابت های داخلی فوتبال شد.
چندی بعد "حسین صدیقانی" که برای ادامه تحصیلات عالیه به ترکیه رفته بود، به تیم فنر باغچه این کشور و سپس "راپیدوین اتریش" ملحق شد. وی پس از بازگشت به ایران، موسس یک تیم در شهر مقدس مشهد شد. صدیقانی از جمله اولین کسانی بود که در اروپا با فوتبال مدرن و نوین آشنا شده بود. حضور وی در فوتبال ایران مصادف شد با انتقال تجربه و دانش روز فوتبال جهان به جوانان علاقمندی که تشنه یادگیری صحیح این رشته ورزشی بودند.
آنطور که به نظر می رسد تیم منتخب اتحادیه کارگران تحت عنوان تیم تهران اولین سفر برون مرزی که جنبه غیر رسمی داشت را به" بادکوبه" انجام داد. البته حاصل ۳ بازی فوتبالیست‌های آن موقع کشورمان، ۳ شکست پیاپی با نتایج ۴ بر یک، ۳ بر صفر و ۲ بر صفر بود.
البته برگزاری مسابقات فوتبال در اواسط دهه ۳۰ و در حدود سال‌ ۱۳۳۴ در قالبی متمرکز آغاز شد زیرا در آن زمان فوتبال ایران با ساختاری به نام لیگ یا مسابقات باشگاهی غریبه بود و فوتبال تنها در شکل مسابقات استانی و یا رقابت بین قهرمانان استان ها در سراسر کشور انجام می شد.
شاید یکی از قدیمی ترین مسابقاتی که در تاریخ فوتبال ایران به ثبت رسیده است، دیدارهای متمرکزی بود که در سال ۱۳۳۹ شمسی برگزار و با قهرمانی شاهین آبادان به پایان رسید.
این رقابت ها در ۶ گروه برگزار شد و تیم های برتر هر گروه به دیدارهای پایانی راه یافتند اما چون اکثریت تیم های حاضر در این مسابقات منتخب استانها بودند، نمی توان نام آن را رقابت های باشگاهی یا لیگ نهاد. دوسال بعد دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد و در سالهای ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ پاس در این مسابقات به مقام نخست دست یافت.
البته آمارنویسان فوتبال ایران، سال ۱۳۴۹ را آغاز فوتبال باشگاهی ایران می دانند، مسابقاتی که در زمان ریاست مصطفی مکری برای اولین بارجنبه رقابت‌های باشگاهی را به خود گرفت زیرا تمام تیم های حاضر درآن باشگاهی بودند.
تاج یا همان استقلال پیشین قهرمان آن دوره نام گرفت ولی یک سال بعد پرسپولیس موفق به فتح این جام شد تا قهرمانان این مسابقات تیم های سرخابی تهران باشند.
تجربه برگزاری این مسابقات، توجه بیشترمردم به این رشته ورزشی، گسترش فوتبال در زمین های خاکی مناطق مختلف تهران و شهرهای دیگر و همچنین افزایش امکانات ابتدایی برای این ورزش در نقاط مختلف کشور، زمینه ایجاد مسابقات معتبری به نام تخت جمشید را در فوتبال ایران فراهم کرد.
این رقابت ها از سال ۱۳۵۲ بصورت رسمی آغاز شد تا فوتبال باشگاهی ایران وارد مرحله جدیدی از برنامه ریزی و انضباط اجرایی شود.
تاریخچه کامل قهرمانان ادوار مختلف رقابت‌های لیگ برتر باشگاه‌های ایران و آقای گل‌های مختلف این مسابقات را در زیر ملاحظه می کنید:
لیگ منطقه‌ای
۱۳۴۹: تاج (استقلال) - آقای گل: حسین کلانی از پرسپولیس با ۷ گل زده
۱۳۵۰: پرسپولیس تهران - آقای گل: حسین کلانی و صفر ایرانپاک هر دو از پرسپولیس با ۱۱ گل زده
جام تخت جمشید
۱۳۵۲: پرسپولیس تهران - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج( استقلال فعلی) با ۱۵ گل زده
۱۳۵۳: تاج (استقلال تهران) - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج( استقلال فعلی) و عزیز اسپندار از ملوان بندرانزلی با ۱۰ ز سپاهان با ۱۲ گل زده
۱۳۸۲-۸۳: فولادخوزستان - آقای گل: علی دایی از پده
۱۳۵۵: پاس تهران - آقای گل: غلامحسین مظلومی از تاج( استقلال فعلی) با ۱۹ گل زده
۱۳۵۶: پاس تهران - آقای گل: عزیز اسپندار از ملوان بندرانزلی با ۱۶ گل زده
۱۳۵۷: این دوره به علت انقلاب شکوهمند اسلامی ناتمام ماند - آقای گل: حسین فرکی از پاس با ۷ گل زده( تا پیش از لغو مسابقات)
لیگ قدس
۱۳۶۸-۶۹: استقلال تهران - آقای گل: محمد احمدزاده از ملوان با ۱۶ گل زده
مسابقات جام آزادگان
۱۳۷۰: پاس تهران - آقای گل: فرشاد پیوس از پرسپولیس با ۱۱ گل زده
۱۳۷۱: پاس تهران - آقای گل: جمشید شاه محمدی از کشاورز با ۱۱ گل زده
۱۳۷۲: سایپا تهران - آقای گل: عباس سیمکانی از ذوب آهن با ۱۷ گل زده
۱۳۷۴: سایپا تهران - آقای گل: فرشاد پیوس از پرسپولیس با ۲۰ گل زده
۱۳۷۴-۷۵: پرسپولیس - آقای گل: محمد مومنی از پلی اکریل اصفهان با ۱۹ گل زده
۱۳۷۵-۷۶: پرسپولیس - آقای گل: علی اصغر مدیرروستا از بهمن با ۱۸ گل زده
۱۳۷۶-۷۷: استقلال تهران - آقای گل: حسین خطیبی از شهرداری تبریز با ۱۵ گل زده
۱۳۷۷-۷۸: پرسپولیس - آقای گل: عبدالجلیل گل چشمه از ابومسلم و کورش برمک از تراکتورسازی با ۱۱ گل زده
۱۳۷۸-۷۹: پرسپولیس - آقای گل: مهند المهدی از صنعت نفت آبادان با ۱۵ گل زده
۱۳۷۹-۸۰: استقلال تهران - آقای گل: رضا صاحبی از ذوب آهن اصفهان با ۱۴ گل زده
مسابقات لیگ برتر
۱۳۸۰-۸۱: پرسپولیس - آقای گل: غلامرضا عنایتی از ابومسلم با ۱۷ گل زده
۱۳۸۱-۸۲: سپاهان اصفهان - آقای گل: ادموند بزیک از سپاهان با ۱۲ گل زده
۱۳۸۲-۸۳: فولادخوزستان - آقای گل: علی دایی از پرسپولیس با ۱۶ گل زده
۱۳۸۳-۸۴: پاس تهران - آقای گل: غلامرضا عنایتی از استقلال با ۲۰ گل زده
۱۳۸۴-۸۵: استقلال تهران - آقای گل: غلامرضا عنایتی از استقلال با ۲۱ گل زده
۱۳۸۵-۸۶: سایپا کرج - آقای گل: عرفان اولروم از ابومسلم و مهدی رجب زاده از ذوب آهن با ۱۷ گل زده
۱۳۸۶-۸۷: پرسپولیس - آقای گل: محسن خلیلی از پرسپولیس و هادی اصغری از راه آهن با ۱۷ گل زده
۱۳۸۷-۸۸: استقلال تهران - آقای گل: آرش برهانی از استقلال با ۲۱ گل زده